Op vrijdagmiddag 23 augustus rijd ik met lichte opwinding het terrein op van Landgoed de Horst in Driebergen. Ik ga een man interviewen die me persoonlijk en in mijn werk zeer inspireert: de Tibetaans boeddhistische leermeester en arts Tulku Lobsang Rinpoche. Hij reist de hele wereld over om de Tibetaans boeddhistische leringen toegankelijk te maken voor onze westerse wereld. Ik ga met hem in gesprek over de relatie tussen het ontbreken van ruimte voor innerlijke reflectie en de hoge getallen van mensen die lijden aan stressgerateerde klachten in onze westerse maatschappij. Na de eerste handdruk nemen we plaats op een bankje in het bos in het zonnetje.
Wat ziet u als grootste oorzaak voor de grote aantallen burn-outs in de westerse wereld? "De westerse wereld is een ingewikkelde wereld, waar stress en burn-out een onderdeel van zijn geworden. In dit moderne systeem zijn studie en werk heel belangrijk. Niemand heeft of neemt werkelijk tijd om tot rust te komen. Dit zie ik als een van de belangrijkste oorzaken." "We gebruiken in deze westerse, intelligente wereld met name onze mentale intelligentie. We gebruiken ‘de mind’ zoveel waardoor we niet langer verbonden zijn met ons lichaam. Hierdoor ontstaat er een afstand naar de mind en weten mensen niet hoe ze zichzelf tot rust kunnen brengen. Stress komt altijd naar boven wanneer je je eigen ruimte verliest. Dit kan om goede of slechte redenen gebeuren, maar het geeft stress, hetgeen kan leiden tot een burn-out op de lange duur." Ik zie dat de waarden en belangen in onze maatschappij - waaronder individualisme en materialisme - hier ook een rol in spelen evenals de gerichtheid op de buitenwereld. Innerlijke rijkdom en zelfreflectie worden minder gewaardeerd. Hoe ziet u dit? "De moderne wereld brengt veel mooie en goede dingen. In deze wereld is alles gericht op de buitenwereld, heel weinig op het lichaam en nog minder in de mind. Te veel focus naar buiten en verwaarlozen van het lichaam en de mind is een groot probleem. In België hebben ze onderzoek gedaan met mensen die op sterven lagen. Ze vroegen hen; ‘Waar heb je het meest spijt van in je leven?’. Ze zeiden allemaal als eerste: ‘Dat ik te weinig tijd heb genomen voor mezelf. Het tweede wat ze zeiden is dat ze te weinig tijd hebben genomen voor hun familie en vrienden. Dit is iets om over na te denken: dit is hun eigen eerlijke, eenvoudige en menselijke stem die dit zegt voor hun dood."Je hebt tijd nodig met je lichaam. Tijd voor jezelf betekent tijd om je lichaam te voelen en tijd te nemen voor je mind, je eigen gedachtewereld. Als je hier tijd voor neemt dan komt de spirituele dimensie erbij. Hier zijn mensen met hun energie zo ongelofelijk gericht op de buitenwereld. Dit is onlosmakelijk verbonden met het hebben van een burn-out. Materie doet er deels toe; we hebben kleren nodig en eten, maar meer nog hebben we ons lichaam nodig en de clear mind." "Er ontstaat steeds meer interesse hiervoor in de westerse wereld, maar nog steeds niet genoeg. Wanneer je meer tijd wilt geven aan je lichaam en mind, dan moet je hier echt veel energie aan geven. Het kost veel inspanning om dit anders te doen. Maar je hebt ook te maken met de maatschappij die daar geen ruimte voor heeft. Daarom voel ik veel compassie ten aanzien van de westerse wereld, niet omdat mensen hongerlijden, want dat komt veel minder voor, maar ten aanzien van hoe zwaar en gestresst het leven voor mensen kan zijn. Wanneer je niet echt kijkt, is het misschien van buiten niet zichtbaar en lijkt er vaak niets aan de hand. Maar wanneer ik mensen spreek dan hebben mensen hier in de meeste gevallen last van. Teruggaan naar het lichaam kan in de vorm van yoga, lujong (= tibetaanse yoga) of wat voor vorm van oefeningen dan ook. Dan kunnen mensen hun lichaam ervaren. Daarnaast is een vorm van meditatie voor de mind van belang. Dit kan heel simpel. Bijvoorbeeld af en toe de tijd nemen om in de natuur te wandelen, met mind en lichaam, om hier één mee te zijn." "Wanneer ik hier over spreek in het westen dan vindt een aantal mensen dit inderdaad belangrijk. Maar andere mensen kunnen het ook een beetje ‘zwak’ vinden, wanneer je niet een ‘grote vechter’ bent en je je met je lichaam en mind bezig zou houden. Het komt op me over dat je dan mogelijk gezien wordt als ‘loser’ of zo." In een van uw eerdere lezingen zegt u wij in het westen niet lijken te weten of herkennen wat ontspanning is. Ik zie dit zelf ook in de praktijk terug, dat er een verwarring lijkt te bestaan, alsof ontspanning ‘iets doen’ is. Zou u hier iets meer over kunnen vertellen? "We leven in een geconditioneerde wereld, een wereld van actie. Veel mensen weten niet wie of wat ze zijn wanneer ze niets doen. Ze begrijpen niet wat het betekent om te ontspannen en denken veel te leren. Maar er bestaat kennis zonder leren en kennis door leren. In deze moderne wereld is het vergaren van kennis gekoppeld aan leren. Het kost inspanning om dingen te leren, maar ontspanning is iets dat je niet echt kunt leren of doen door inspanning. Dit is wat veel mensen niet begrijpen, dit geeft verwarring. Mensen willen ontspanning doen. Het niet gewend zijn aan ontspanning geeft dan stress. Wanneer het niet lukt om te ontspannen, dan zeggen mensen maar dat dit niet zo belangrijk is. Veel mensen in de moderne wereld zijn diep in hun hart onbewust op zoek naar vrede, meer nog dan geluk. Innerlijke vrede kun je echter alleen maar bereiken met ontspanning. Ontspanning is niet slapen of luiheid, maar werkelijk kalm zijn." "Daarom zeg ik altijd: je hebt het nodig om te ontspannen zonder het te willen creëren. We hebben het echter over hele lange en diep ingesleten patronen. Dan is het heel moeilijk om werkelijk te leren ontspannen." Is binnen de cultuur waar u vandaan komt ontspanning en reflectie meer ingebed? "Wij hebben in onze cultuur ontspanning minder nodig, omdat wij dit soort problemen niet hebben. Misschien is ons probleem wel dat we soms te relaxed zijn. We leren innerlijke reflectie en meditatie al van jongs af aan. Hier wordt ook vanuit een hoger doel waarde aan gehecht. We hebben wel problemen, maar zijn van nature meer gewend aan een basishouding van ontspanning en hebben daardoor minder stress." "In onze oosterse cultuur hebben we bijvoorbeeld minder dingen waar we wakker van liggen. We zijn meer verbonden met de natuur en ons lichaam. In het westen leven zoveel mensen in hun hoofd, in het wind- en vuurelement, door hoe hun leven is opgebouwd. Dan is het nodig dat mensen zich weer meer met hun eigen natuur verbinden. In de natuur hoef je niets te doen, want je wordt vanzelf kalmer en vrediger. Die innerlijke gespannenheid kan zichzelf openen wanneer je in de natuur bent, dat kun je niet doen." In een van uw voordrachten vertelt u dat mensen in het westen veel bezig zijn om ‘iemand’ te willen zijn, terwijl vanuit het tibetaans boeddhisme het ‘ik’ minder van belang is. Hoe kijkt u hiernaar. "Er is inderdaad een hele sterkte connectie tussen ‘iemand willen zijn’ en het ervaren van stress. We willen een goede moeder, vader, leraar zijn, maar soms proberen mensen dit teveel. Je kunt echter nooit iemand worden die je niet bent. Je kunt alleen maar jezelf zijn, maar dat kan voor sommige mensen voelen als ‘een loser’ zijn, alsof je dan zinloos bent." "Iemand proberen te zijn is erg vermoeiend, het volhouden hiervan is nog vermoeiender. Dit verliezen kan heel pijnlijk zijn. In het iemand proberen te zijn zitten zoveel aanpassingen en voorwaarden. Ik zeg daarom altijd: stop met iemand anders te willen zijn, maar leer te zijn wie je bent, dan zijn er minder voorwaarden en aanpassingen. Het leven is niet het doel, maar wij zelf zijn het doel van het leven. Wanneer je dit weet en tot je door laat dringen, ervaar je mogelijk al minder stress. We geloven altijd dat het leven zelf het doel is; een huis hebben en dat soort dingen. Het ‘ik ‘word dan slechts gezien als een pad of een methode en het leven is het doel. Wanneer je je jezelf als doel ziet en het leven slechts als een weg of pad, dan word je al meer ontspannen. Maar ons ego staat onszelf soms niet toe om zo te denken." "Er zit een verschil in een spiritueel of materialistisch pad. Een pad vanuit materialisme is echt een andere richting. Dan zijn we zelf een pad en het leven het doel. Dan jaag je van alles na, je wilt het leven zelf opbouwen en vormgeven. Je vernietigt jezelf en bouwt het leven op. Bij een spiritueel pad is het leven zelf het pad of methode en jijzelf bent het doel. Op dit pad kun je jezelf leren ontdekken en zijn. Ik denk dat de westerse wereld dit spirituele pad meer nodig heeft. Wanneer je dit pad kiest en vertrouwen hebt dan word je vanzelf meer relaxed." "Het leven is niet bedoeld om onszelf te verliezen, maar om onszelf te ontdekken. Wanneer je een groots en meeslepend leven hebt, garandeert dit niet dat je jezelf hebt ontdekt. Ik zeg altijd tegen mensen: misschien kun je op deze planeet proberen te winnen, maar misschien verlies je jezelf. In de geschiedenis van de wereld ben je dan misschien een winnaar, maar verborgen, spiritueel ben je de absolute verliezer. Mensen die grootse levens hebben, met grote auto’s, veel geld en grote huizen, waarvan je denkt dat zij zich geen zorgen hoeven te maken of ze hun maandelijkse lasten kunnen betalen, hebben in feite veel grotere problemen en stress." "Ik kijk nooit hoe groots en expansief iemand leeft, maar in hoeverre iemand zichzelf is, niet alleen gezien vanuit filosofie of vanuit het boeddhisme. Ik ben er ook vanuit mijn eigen ervaring 100% van overtuigd dat dit de kern is." Ik zie dat contact maken met het lichaam ook betekent: contact maken met de sterfelijkheid. Ouder worden is in onze cultuur voor veel mensen een lastig gegeven. Hoe kijkt u hiernaar? "Ik zie ook dat mensen in de westerse wereld veel bezig zijn met er mooi uit willen zien en succesvol zijn. Dit veroorzaakt veel stress, ook vanuit sociale druk. Ik heb ooit een westerse vrouw ontmoet die behoorlijk op leeftijd is, maar ze wilde absoluut niet dat mensen haar leeftijd zagen. Ze had vele cosmetische operaties achter de rug. Ze probeerde dit te verbergen terwijl ze stond, maar ze was continu aan het schudden en trillen. Niemand mocht haar helpen en ze bleef zichzelf forceren om maar overeind te blijven. Zij kon niet meekomen met de rest van de groep die veel jonger was en riep uit: ‘Waarom lukt dit mij niet?’ Een vriend van mij zei tegen haar: ‘Omdat wij oud zijn nietwaar’. De vrouw was zo gekwetst dat hij dat zomaar zei. Dat is toch wonderlijk? Je kunt er natuurlijk respect voor hebben, maar op die manier ga je tegen de wetten van de natuur in en dit veroorzaakt stress." "Dood, gezondheid, schoonheid en succes zijn allemaal stressfactoren geworden voor mensen in de westerse wereld. Ik zeg altijd: Ga geen gevecht aan met dingen die je niet kunt bevechten en ga hier ook niet over klagen. Ga iets doen met de dingen waar je wel iets aan kunt doen. Leeftijd en dood zijn onvermijdelijk voor iedereen. Hier kun je af en toe bij stil staan, maar je kunt beter genieten van dit pad en dit gegeven leren accepteren en vooral: Zorg voor jezelf!" Met deze mooie, ware en wijze woorden sluiten we ons gesprek af. Zijn woorden onderbouwen wat ik in mijn werkpraktijk tegenkom; mensen nemen te weinig tijd en ruimte voor zelfreflectie, rust en zorg voor hun lichaam met alle gevolgen van dien. De complexiteit van onze westerse manier van leven maakt dat de eenvoud, die in de woorden van Tulku Lobsang doorklinkt, verdwenen lijkt te zijn. Door geregeld tijd te nemen voor jezelf en innerlijke reflectie zet je de deur open voor eenvoud weer open.
Tulku Lobsang Rinpoche is regelmatig in Nederland voor teachings en retraites. Meer informatie hierover is te vinden op de site: www.tulkulobsang.org
Comentários